Sanskrit Sloka text in Devanagari, Gujarati, Kannada, Telugu , and English

||om tat sat||

સુન્દરકાણ્ડ.
અથ પંચષષ્ટિતમસ્સર્ગઃ||

તતઃ પ્રસ્રવણં શૈલં તે ગત્વા ચિત્રકાનનમ્|
પ્રણમ્ય શિરસા રામં લક્ષ્મણં ચ મહાબલમ્||1||
યુવરાજં પુરસ્કૃત્ય સુગ્રીવ મભિવાદ્ય ચ|
પ્રવૃત્તિ મથ સીતાયાઃ પ્રવક્તુમુપચક્રમે||2||

સ|| તતઃ ચિત્રકાનનં પ્રસ્રવણં શૈલં ગત્વા શિરસા મહાબલં રામં લક્ષ્મણં ચ પ્રણમ્ય યુવરાજં પુરસ્કૃત્ય સુગ્રીવં અભિવાદ્ય ચ સીતાયાઃ પ્રવૃત્તિં પ્રવક્તું ઉપચક્રમે ||

Then having arrived at the Prasravana mountain with wonderful forests, offering salutations to Rama Lakshmana and Sugriva , keeping the prince ( Angada) in the front , they began telling the story of Sita.

રાવણાંતઃ પુરે રોધં રાક્ષસીભિશ્ચ તર્જનમ્|
રામે સમનુરાગં ચ યશ્ચાયં સમયઃ કૃતઃ||3||
એતદાખ્યાંતિ તે સર્વે હરયો રામસન્નિધૌ|

સ|| તે સર્વે હરયોઃ રાવણાંતઃ પુરે રોધં રાક્ષસીભિઃ ચ તર્જનમ્ રામે સમનુરાગં ચ યત્ અયં સમયઃ કૃતઃ રામ સન્નિધૌ એતત્ આખ્યાન્તિ ||

The Vanaras told about the detention in Ravana's harem, the threats by the Rakshasis, the devotion to Rama, the time limit , all of that in the presence of Rama.

વૈદેહીમક્ષતાં શ્રુત્વા રામસ્તૂત્તરમબ્રવીત્||4||
ક્વ સીતા વર્તતે દેવી કથં ચ મયિ વર્તતે|
એતન્મે સર્વ માખ્યાતં વૈદેહીં પ્રતિ વાનરાઃ||5||

સ||વૈદેહીં અક્ષતાં શ્રુત્વા રામસ્તુ ઉત્તરં અબ્રવીત્|| સીતા ક્વ વર્તતે | દેવી મયિ કથં વર્તતે | વૈદેહીં પ્રતિ એતત્ સર્વં વાનરાઃ આખ્યાતં||

Hearing that Vaidehi is not harmed Rama too asked .' How is Sita? How is she towards me? Oh Vanaras tell me everything about Sita.'

રામસ્ય ગદિતં શ્રુત્વા હરયો રામસન્નિધૌ|
ચોદયંતિ હનૂમંતં સીતાવૃત્તાંત કોવિદમ્||6||
શ્રુત્વા તુ વચનં તેષાં હનુમાન્ મારુતાત્મજઃ|
પ્રણમ્ય શિરસા દેવ્યૈ સીતાયૈ તાં દિશં પ્રતિ||7||
ઉવાચ વાક્યં વાક્યજ્ઞઃ સીતાયા દર્શનં યથા|

સ|| હરયઃ રામસ્ય ગદિતં શ્રુત્વા સીતાવૃત્તાંતકોવિદં હનુમંતં રામસન્નિધૌ ચોદયન્તિ||હનુમાન્ મારુતાત્મજઃ તેષાં વચનં શ્રુત્વા દેવ્યૈ સીતાયૈ તાં દિશાં પ્રતિ શિરસા પ્રણમ્ય યથા સીતાયાઃ દર્શનં વાક્યજ્ઞઃ વાક્યં ઉવાચ||

The Vanaras having heard what was said by Rama, in the presence of Rama request Hanuman who knows everything about Sita. Hanuman the son of wind god who is wise in speech, hearing their words, bowing his head in the direction of divine Sita, spoke these words.

સમુદ્રં લંઘયિત્વાઽહં શતયોજનમાયતમ્||8||
અગચ્છં જાનકીં સીતાં માર્ગમાણો દિદૃક્ષયા|
તત્ર લંકેતિ નગરી રાવણસ્ય દુરાત્મનઃ||9||
દક્ષિણસ્ય સમુદ્રસ્ય તીરે વસતિ દક્ષિણે |

સ|| અહં શતયોજનં આયતં સમુદ્રં લંઘયિત્વા જાનકીં સીતાં દિદૃક્ષયા માર્ગમાણઃ આગચ્છં ||તત્ર સમુદ્રસ્ય દક્ષિણસ્ય તીરે લંકા ઇતિ રાવણસ્ય નગરી તત્ર દુરાત્મન્ઃ વસતિ||

' Having crossed hundred Yojana wide ocean with the intention of seeing Sita, I arrived ( on the other shore). There on the southern shores of the sea is the Ravana's city by name Lanka . There the evil minded one lives.

તત્ર દૃષ્ટા મયા સીતા રાવણાંતઃ પુરે સતી||10||
સન્ન્યસ્ય ત્વયિ જીવંતી રામા રામમનોરથમ્|
દૃષ્ટા મે રાક્ષસી મધ્યે તર્જ્યમાના મુહુર્મુહુઃ||11||
રાક્ષસીભિર્વિરૂપાભી રક્ષિતા પ્રમદાવને|

સ|| રામા તત્ર રાવણાંતઃ પુરે સતી ત્વયિ મનોરથં સન્ન્યસ્યજીવન્તી રામ સીતા મયા દૃષ્ટા||પ્રમદાવને વિરૂપાભિઃ રાક્ષસીભિઃ રક્ષિતા મુહુર્મુહુઃ તર્જ્યમાના (સીતા) મે રાક્ષસી મધ્યે દૃષ્ટા ||

Oh Rama ! There in the harem of Ravana , saw Sita giving up all desires living with her mind fixed in you. Saw her surrounded by Rakshasis , in the beautiful garden protected by ugly looking Rakshasis, being threatened again and again.

દુઃખમાસાદ્યતે દેવી તથાઽદુઃખોચિતા સતી||12||
રાવણાંતઃ પુરે રુદ્ધા રાક્ષસીભિઃ સુરક્ષિતા|
એકવેણીધરા દીના ત્વયિ ચિંતાપરાયણા||13||
અથશ્શયા વિવર્ણાંગી પદ્મિનીવ હિમાગમે|
રાવણાદ્વિનિવૃત્તાર્થા મર્તવ્ય કૃતનિશ્ચયા||14||
દેવી કથંચિત્ કાકુત્‍સ્થ ત્વન્મના માર્ગિતા મયા|

સ|| તથા દુઃખોચિતા દેવી દુઃખં આસાદ્યતે રાવણાંતઃ પુરે રુદ્ધા રાક્ષસીભિઃ સતી (મયા કથંચિત્ માર્ગિતા)| એકવેણી ધરા ત્વયિ ચિન્તાપરાયના દીના અથઃ શય્યા હિમાગમે પદ્મિનીં ઇવ વિવર્ણાંગી (મયા સતી કથંચિત્ માર્ગિતા)|| રાવણાત્ વિનિવૃત્તાર્થા મર્તવ્ય કૃતનિશ્ચયા કાકુત્‍સ્થ ત્વન્મનાઃ દેવી કથંચિત્ મયા માર્ગિતા||

The divine lady with her mind filled with grief, not deserving to experience such sorrow, detained in the Ravana's harem was some how found by me. Wearing her hair in one plait, absorbed in your thoughts, piteous, sleeping on the ground , limbs turned pale like the lotus in the winter, Sita was averse to Ravana and is determined to give up her life. She was having Rama alone in her mind.

ઇક્ષ્વાકુ વંશ વિખ્યાતિં શનૈઃ કીર્તયતાનઘા||15||
સ મયા નરશાર્દૂલ વિશ્વાસમુપપાદિતા|
તતઃ સંભાષિતા દેવી સર્વમર્થં ચ દર્શિતા||16||
રામસુગ્રીવસખ્યં ચ શ્રુત્વા પ્રીતિમુપાગતા|
નિયતસ્સમુદાચારો ભક્તિશ્ચાસ્યાસ્તથા ત્વયિ||17||

સ|| અનઘ નરશાર્દૂલ ઇક્ષ્વાકુવંશ વિખ્યાતિં શનૈઃ કીર્તયતા મયા સા વિશ્વાસં ઉપપાદિતા||તતઃ દેવી સંભાષિતા સર્વં અર્થં દર્શિતા રામસુગ્રીવ સખ્યં ચ| અસ્યાઃ સમુદાચારઃ નિયતઃ તથા ત્વયિ ભક્તિશ્ચ શ્રુત્વા પ્રીતિં ઉપાગતા ||

' Oh Sinless one! Softly singing the praises of the line of Ikshvakus I inspired her confidence. Then the divine lady spoke. Presented everything to her including the friendship of Rama and Sugriva. Hearing that virtuous Sita whose devotion is fixed in you became delighted '.

એવં મયા મહાભાગા દૃષ્ટા જનક નંદિની|
ઉગ્રેણ તપસા યુક્તા ત્વદ્ભક્ત્યા પુરુષર્ષભ||18||

સ|| પુરુષર્ષભ ઉગ્રેણ તપસા ત્વત્ ભક્ત્યા યુક્તા મહાભાગા જનકનંદિની મયા એવં દૃષ્ટા||

' Oh Bull among men ! Thus richly endowed with austerities, imbued with devotion to you , the delight of Janaka was seen by me'.

અભિજ્ઞાનં ચ મે દત્તં યથાવૃત્તં તવાંતિકે|
ચિત્રકૂટે મહાપ્રાજ્ઞ વાયસં પ્રતિ રાઘવ||19||
વિજ્ઞાપ્યશ્ચ નરવ્યાઘ્રો રામો વાયુસુત ત્વયા|
અખિલેનેહ યદ્દૃષ્ટમિતિ માં આહ જાનકી||20||

સ|| મહાપ્રાજ્ઞ ચિત્રકૂટે તવ અન્તિકે વાયસં પ્રતિ યથા વૃત્તં અભિજ્ઞાનં મે દત્તં||વાયુસુત નરવ્યાઘ્રઃ રામઃ ત્વયા ઇહ યત્ દૃષ્ટં અખિલેન વિજ્ઞ્યાપ્યઃ ઇતિ જાનકી મામ્ આહ||

'Oh Wise one ! She gave me the story of the crow in the Chitrakuta as a token of your recognition. Janaki told me " oh Son of wind god ! Rama the tiger among men shall be told all that you have seen here."

અયં ચાસ્મૈ પ્રદાતવ્યો યત્નાત્ સુપરિરક્ષિતઃ|
બ્રુવતા વચના ન્યેવં સુગ્રીવ સ્યોપશૃણ્વતઃ||21||

સ|| સુગ્રીવસ્ય ઉપશ્રુણ્વતઃ એવં વચનાનિ બ્રુવતા| યત્નાત્ સુપરિરક્ષિતઃ અયં ચ પ્રદાતવ્યઃ||

'These words shall be told within the hearing of Sugriva. Present this that has been protected by me'.

એષ ચૂડામણિઃ શ્રીમાન્ મયા સુપરિરક્ષિતઃ|
મનશ્શિલાયાઃ તિલકો ગંડપાર્શ્વે નિવેશિતઃ||22||
ત્વયા પ્રણષ્ટે તિલકેતં કિલ સ્મર્તુ મર્હસિ|
એષ નિર્યાતિતઃ શ્રીમાન્ મયા તે વારિસંભવઃ||23||
એતં દૃષ્ટ્વા પ્રમોદિષ્યે વ્યસને ત્વા મિવાનઘ|

સ|| શ્રીમાન્ એષઃ ચૂડામણિઃ મયા સુપરિરક્ષિતઃ | તિલકે પ્રણષ્ઠે ત્વયા મનસ્સિલાયાઃ તિલકઃ ગણ્ડપાર્શ્વે નિવેસિતઃ કિલ | તં સ્મર્તું અર્હસિ||અનઘ દિવ્યઃ નિર્યાતિતઃ શ્રીમાન્ વારિસંભવઃ વ્યસને એતં મયા દૃષ્ટ્વા ત્વાં ઇવ પ્રહૃષ્યામિ||

' This auspicious Chudamani was preserved by me carefully. Remind him of the decorative red mark he painted with stone pigment on my forehead when the tilak mark was erased . It is appropriate to remind him of this. Oh Sinless one! the auspicious one sent to you , born in ocean was my solace. Seeing the same I was feeling happy as if I saw you.'

" ઈ ચૂડામનિ ના ચેત પરિરક્ષિંપબડેનુ. ના તિલકમુ ચેરિગિપોયિનપ્પુડુ મણિશિલનુ અરગદીસિ ચેક્કિલિ મીદ રાશિન વાડવુ. અદિ જ્ઞાપકમુ ચેસિકોનગલવુ. ઓ અનઘા ઈ દિવ્યમૈન જલનિધિલો જન્મિંચિન ચૂડામણિનિ પંપિસ્તુન્નાનુ.નિજાનિકિ દીનિનિ ચૂચિ નિન્નુ ચૂચિનટ્લે સંતોષપડુચુન્નદાનનુ"

જીવિતં ધારયિષ્યામિ માસં દશરથાત્મજ||24|
ઊર્ધ્વં માસાન્ન જીવેયં રક્ષસાં વશમાગતા|
ઇતિ મામબ્રવીત્ સીતા કૃશાંગી ધર્મચારિણી||25||
રાવણાંતઃ પુરે રુદ્ધા મૃગી વોત્ફુલ્લલોચના|

સ|| દશરથાત્મજ જીવિતં માસં ધારયિષ્યામિ | રક્ષસાં વશં આગતા માસાત્ ઊર્ધ્વં ન જીવેયં ||કૃશાંગી ધર્મચારિણી રાવણાંતઃ પુરે રુદ્ધા મૃગીવ ઉત્ફુલ્લલોચના સીતા ઇતિ મામ્ અબ્રવીત્||

'Oh Son of Dasaratha ! I will be living for one month. Coming under their control I will not live beyond a month'. The lady with emaciated limbs, following virtuous life, detained in the harem of Ravana , eyes wide open like a deer in fear, she said this to me.

એત દેવ મયાઽઽખ્યાતં સર્વં રાઘવ યદ્યથા||26||
સર્વથા સાગરજલેસંતારઃ પ્રવિધીયતામ્||27||

સ|| રાઘવ યત્ યથા એતત્ સર્વં એવ મયા ખ્યાતં| સર્વથા સાગરજલે સન્તારઃ પ્રવિધીયતામ્||

' Oh Rama I have told everything that happened. By all means we have to pay attention to crossing the ocean'.

તૌ જાતાશ્વાસૌ રાજપુત્રૌ વિદિત્વા
તચ્ચાભિજ્ઞાનં રાઘવાયપ્રદાય|
દેવ્યા ચાખ્યાતં સર્વમેવાનુપૂર્વ્યા
દ્વાચા સંપૂર્ણં વાયુપુત્ત્રઃ શશંસ||28||

સ|| વાયુપુત્રઃ તૌ રાજપુત્ત્રૌ જાતાશ્વાસૌ વિદિત્વા તત અભિજ્ઞાનં પ્રદાય દેવ્યા અખ્યાતં સર્વં એવ સંપૂર્ણં આનુપૂર્યાત્ વાચા શશંસ||

Realizing that the two princes are sighing in relief , he gave the token , after having told everything in full in an orderly manner.

ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્રામાયણે આદિકાવ્યે વાલ્મીકીયે
ચતુર્વિંશત્ સહસ્રિકાયાં સંહિતાયામ્
શ્રીમત્સુન્દરકાણ્ડે પંચષષ્ટિતમસ્સર્ગઃ||

Thus ends the Sarga sixty five of Sundarakanda in Ramayana the first poem ever composed in Sanskrit by the first poet sage Valmiki

|| ઓમ્ તત્ સત્||